1990-njy ýyllaryň başynda, daşary ýurtly alymlar artroskopiýanyň aşagyndaky rotator çeňňegi ýaly gurluşlary abatlamak üçin tikiş labyrlaryny ulanmakda öňbaşçylyk etdiler. Bu teoriýa ABŞ-nyň Günorta Tehas şäherindäki ýerasty “çümýän obýekt” goldaw ýörelgesinden gözbaş alyp gaýdýar, ýagny 45 ° çökýän burçda ýerasty polat simini ýere çekip, ýerasty bina polat simiň beýleki ujundaky “çümýän obýektde” berk saklanýar.
Sport lukmançylygy ortopediki trawmatologiýadan gelip çykypdyr. Medisinanyň we sportuň esasy we kliniki köp ugurly giňişleýin ulanylyşy. Maksat minimal şikesler bilen iň ýokary funksional abatlaýyş gazanmak, şol sanda meniskus şikesleri, bogunlaryň şikeslenmegi, rotatoryň ýyrtylmagy, egniň üýtgemezligi, SLAP şikesleri we ş.m. sport lukmançylyk bejergisiniň çäginde.
Gämi, köplenç sport lukmançylygynda we ortopediki hirurgiýada ulanylýan lukmançylyk enjamydyr. Esasan ýumşak dokumalary (tendonlar, baglar we ş.m.) süňklere düzeltmek üçin ulanylýar we dokumalaryň sagalmagyna we dikelmegine kömek edýär. Lagerler, adatça bedende howpsuzlygy we durnuklylygy üpjün etmek üçin biokompatif materiallardan ýasalýar.
Lagerleriň material klassifikasiýasyna görä iki esasy kategoriýa bar: biodegrirlenip bilinmeýän labyrlar we biodegrirlenip bilinmeýän labyrlar.
Biodegrirlenip bilinmeýän labyrlaryň esasy materiallary titanium, nikel-titanium garyndysy, poslamaýan polat, titanium we poli-L-süýt kislotasy; Kliniki tejribede ulanylýan tikiş labyrlarynyň köpüsi, gowy saklaýyş güýji, aňsat implantasiýa we rentgen bahalandyrmagyň artykmaçlyklary bolan metal materiallardan ýasalýar.
Biodegrirlenip bilinýän labyrlaryň esasy materiallary poli-D-süýt kislotasy, poli-L-süýt kislotasy, poliglikol turşusy we ş.m. Biodegrirlenip bilinmeýän labyrlar bilen deňeşdirilende, biodegrirlenip bilinýän labyrlary täzeden gözden geçirmek aňsat, şekillere az päsgelçilik döredýär we siňdirilýär. Çagalar üçin hem ulanylyp bilner.
Lagerleriň esasy materiallary
1. Metal labyrlar
• Materiallar: Esasan titanium garyndysy ýaly metal materiallar.
• Aýratynlyklary: Durnukly düzediş effektini berip bilýän güýçli we çydamly. Şeýle-de bolsa, şekillendiriş artefaktlary bolup biler we ýykylmak howpy bar.
2. Siňdirilmeýän labyrlar
• Materiallar: polilaktiki kislota (PLLA) ýaly siňdirilýän materiallar.
• Aýratynlyklary: Bedende kem-kemden peselýär, aýyrmak üçin ikinji derejeli operasiýa gerek däl. Şeýle-de bolsa, zaýalanma derejesi durnuksyz bolup biler we wagtyň geçmegi bilen berkitme güýji peselip biler.
3. Polietereterketon (PEEK) labyrlary
• Materiallar: polietereterketon ýaly ýokary öndürijilikli polimerler.
• Aýratynlyklary: Gowy biokompatisiýa we operasiýadan soňky ideal şekillendiriş effektlerine eýe bolmak bilen, dyrnagyň bedeniniň has ýokary güýjüni we mehaniki aýratynlyklaryny üpjün edýär.
4. Allhli tikişli labyrlar
• Kompozisiýa: Esasan içerik, labyr we tikişden durýar.
• Aýratynlyklary: Ölçegi gaty kiçi, dokumasy ýumşak, ýerli süňk massasynyň ýitmegi ýa-da implantasiýa edilýän ýeriň çäkli bolmagy üçin amatly.
Lagerleriň dizaýn aýratynlyklaryna görä, olary iki kategoriýa bölüp bolar: düwünli labyrlar we düwünsiz (doly tikiş ýaly) labyrlar:
1. Düwünli labyrlar
Düwürtikli labyrlar, adaty labyr görnüşleridir, labyryň guýrugyna birikdirilen tikiş bölümi bilen häsiýetlendirilýär. Lukman ýumşak dokumalardan iňňe bilen geçmeli we ýumşak dokumany labyra, ýagny süňküň ýüzüne berkitmek üçin düwün baglamaly.
• Material: Düwürtikli labyrlar, adatça, siňdirilmeýän materiallardan (titan garyndysy ýaly) ýa-da siňdirilýän materiallardan (polilaktiki kislota ýaly) ýasalýar.
• Hereket mehanizmi: Gämi süňkde sapaklar ýa-da giňelmek ganatlary bilen berkidilýär, tikiş ýumşak dokumany labyr bilen birikdirmek üçin ulanylýar we düwün baglanandan soň durnukly berkitme täsiri emele gelýär.
• Üstünlikleri we kemçilikleri: Düwürtikli labyrlaryň artykmaçlygy, berkitme effektiniň ygtybarly we dürli ýumşak dokuma şikesleri üçin amatly bolmagydyr. Şeýle-de bolsa, düwünlemek prosesi işiň çylşyrymlylygyny we wagtyny artdyryp biler we düwüniň bolmagy ýerli dartgynlylygyň konsentrasiýasyna sebäp bolup biler, tikiş döwülmegi ýa-da labyr gowşamak howpuny ýokarlandyryp biler.
2. Dyzsyz labyrlar
Düwürtiksiz labyrlar, esasanam doly tikiş labyrlary, soňky ýyllarda ösen labyryň täze görnüşidir. Onuň häsiýetnamasy, labyryň tutuşlygyna tikişlerden durýar we düwünleri daňmazdan ýumşak dokumalary berkitmek bolýar.
• Materiallar: Doly tikiş labyrlary, adatça aşa ýokary molekulýar agramly polietilen (UHMWPE) süýümleri ýaly ýumşak we güýçli tikiş materiallaryny ulanýarlar.
• Hereket mehanizmi: Doly tikiş labyrlary süňk dokumalaryna ýörite tikiş gurluşy we implantasiýa usuly bilen gönüden-göni siňdirilip bilner, şol bir wagtyň özünde ýumşak dokumany süňküň ýüzüne berk berkitmek üçin tikiş dartyş güýjüni ulanýar. Düwünleri baglamagyň zerurlygy ýoklugy sebäpli, işiň çylşyrymlylygy we wagty azalýar, tikiş döwülmegi we labyryň gowşamak howpy hem azalýar.
• Üstünlikleri we kemçilikleri: Doly tikiş labyrlarynyň artykmaçlyklary ýönekeý hirurgiki operasiýa, ygtybarly berkitme täsiri we ýumşak dokuma az zyýan. Şeýle-de bolsa, aýratyn gurluşy sebäpli hirurgiki usullara we implantasiýa ýerleşýän ýerine ýokary talaplar bar. Mundan başga-da, doly tikiş labyrlarynyň bahasy birneme ýokary bolup biler, bu hassalara maddy ýüküni artdyrýar.
Lagerler dürli sport lukmançylyk operasiýalarynda, rotator çeňňegi bejermek, tendon berkitmek, baglary täzeden gurmak we ş.m. giňden ulanylýar. Aşakda mysal hökmünde rotator manşetini bejermek arkaly labyrlaryň hirurgiki ulanylyşy barada giriş bar:
• hirurgiki ädimler: Ilki bilen, lukman rotator çeňňeginiň şikeslenen ýerini arassalaýar we taýýarlaýar; soňra labyry degişli ýere goýuň; soň, rotora çeňňek dokumasyny labyrda düzeltmek üçin tikişleri ulanyň; ahyrynda tikiş we bint.
• hirurgiki täsir: Gämi berkitmek arkaly, rotator çeňňek dokumasynyň durnuklylygy we işlemegi dikeldilip, näsagyň sagalmagyna kömek eder.
Lagerleriň artykmaçlyklary, kemçilikleri we ätiýaçlyk çäreleri
Üstünlikleri
• Durnukly fiksasiýa üpjün edýär.
• Dürli ýumşak dokuma şikeslerine degişlidir.
• Käbir labyrlar siňdirilýär we aýyrmak üçin ikinji derejeli operasiýa talap etmeýär.
Adetmezçilikleri
• Metal labyrlar şekillendiriş artefaktlaryny öndürip biler.
• sorulýan labyrlaryň zaýalanma derejesi durnuksyz bolup biler.
• Gämi duralgasy ýa-da tikiş döwülmek howpy bar.
Sport lukmançylyk labyrlaryny aşakdaky operasiýalar üçin ulanyp bolýar:
1.
2. Distal biceps tendon ýyrtylmagy: Adaty bolmadyk hereket, çekiş, täsir we ş.m. sebäpli dörän göz ýaşlary sim labyrlary bilen bejerilip bilner. Iki labyr radial inçekeselde jaýlanýar we guýruk simleri biceps tendon sütünine tikilýär.
3. Tirsek girewiniň şikeslenmegi üçin has köp alym irki hirurgiki bejergini makul bilýärler. Simli labyr usuly, baglanan süňküň üstüni berkitmek üçin ulanylýar. Täze gan akandan soň, labyr baglanan süňküň ýüzüne gysylýar we dyrnagyň ujundaky örülen sim, bogun sütünini örmek we berkitmek ýa-da iňňe bilen bejermek üçin ulanylýar.
4. Kesilen bagyň aşaky berkidiş nokadynyň döwülmegi: Öňki haçly bag (ACL) tibial birikdirme nokadynyň awulsiýa döwülmegi ACL şikesiniň aýratyn görnüşidir we ir bejerilmelidir. Simli labyr usulynyň ulanylmagy dürli görkezijilere eýedir we döwük bölekleriniň ululygy bilen çäklenmeýär. Nurbatyň ugruny sazlamak üçin operatiw floroskopiýa gerek däl. Amal birneme ýönekeý we iş wagty degişlilikde gysgaldyldy.
5.Patellar durnuksyzlygy: süňk anatomiki näsazlyklar we ýumşak dokumalaryň çäklendirilmegi sebäpli ýüze çykýar. Alymlaryň köpüsi sim labyrlaryny ulanyp, işjeň hirurgiki bejergini goldaýarlar.
6. Patellar aşaky polýusyň döwülmegi: Simli labyr tehnologiýasy patellar aşaky polýusyň döwülmegini bejermek üçin ulanylyp bilner. Patellar aşaky polýusyň döwülmegini düzedip, patellar bagyny dokamak we tikmek arkaly, dyz giňeldiji mehanizminiň bitewiligi dikeldilip bilner we dyz giňeldiji mehanizminiň täsirli fiziologiki uzynlygy saklanyp bilner.
7. Dyz, oňurga ýiligi, egin, tirsek, topuk, aýak, bilek we el operasiýalarynda süňkleri we ýumşak dokumalary birleşdirmek we berkitmek üçin amatly: Gämi gasynlanan sapak dizaýnyna eýe, ony ýerleşdirmek aňsat we has güýçli garşylygy üpjün edýär we dürli böleklerde operasiýa üçin amatly.
Çäreler
• Näsagyň süňk ýagdaýyna we hirurgiki ýeriň anatomiki gurluşyna operasiýadan öň doly baha berilmelidir.
• Hirurgiki täsiri üpjün etmek üçin degişli labyr görnüşini we aýratynlyklaryny saýlaň.
• Dokumalaryň bejergisini ýokarlandyrmak we işini dikeltmek üçin operasiýadan soň degişli reabilitasiýa maşklary geçirilmelidir.
Gysgaça aýdylanda, labyrlar sport lukmançylygynda möhüm rol oýnaýar. Degişli labyr görnüşini we aýratynlyklaryny saýlamak we dogry hirurgiki ädimleri we çäreleri ýerine ýetirmek bilen hirurgiki täsiri üpjün edip, näsagyň sagalmagyny ýokarlandyryp bolar.
Iş wagty: 17-2024-nji dekabry
